Verloren maandag: een onwrikbare traditie
De maandag na driekoningen worden er, vooral in de provincie Antwerpen, traditioneel worstenbroden en appelbollen gegeten. Verloren maandag, ook wel ‘verzworen maandag’ genoemd, heet bij onze Waalse buren ‘lundi perdu’ of ‘lundi parjuré’ en is daar vooral populair in de streek van Doornik.
Wat de herkomst van deze feestdag betreft zijn de verschillende bronnen het met mekaar oneens.
De dag waarop ambtenaren hun eed aflegden, heette in de middeleeuwen ‘lundi parjuré’. Omdat de ambtenaren die dag verder niet meer aan het werk gingen, stond de dag te boek als ‘verloren’. Soms ging de ‘verloren dag’ gepaard met een feest. In het Antwerpse werd dit gevierd met een goedkoop vleesbroodje voor de burgers.
Een ander verhaal dat stoelt op historische feiten, is gebaseerd op de viering van het nieuwjaar door de gilden en ambachtslieden, die op de eerste maandag na driekoningen bij de klanten rondgingen om de wensen van hun patroon over te brengen en een centje op te halen. Deze dag eindigde voor de meesten in een staminee, waar de waard zo slim was om goedkope, zoute versnaperingen te voorzien en zo de dorst nog verder aan te wakkeren. Met deegresten en goedkoop vlees werden toen ‘worstenbroden’ gefabriceerd.
In de Westhoek kende men een identieke gewoonte bij de weversgilde, verloren maandag wordt daar nog steeds ‘weversmaandag’ genoemd.
Een uitloper van deze gildengewoonte werd in leven gehouden in de Antwerpse haven, waar de dokwerkers gratis mochten drinken van hun bazen op ‘verloren maandag’. Uit restjes onverkoopbaar vlees werden dan worstenbroodjes gemaakt om de innerlijke mens te versterken.
In Antwerpen en het Waasland is het sinds de jaren vijftig (en nu nog steeds) de gewoonte om op verloren maandag een worstenbrood-maaltijd te gebruiken. Voor de zoetebekken werd aan deze traditie een appelbol toegevoegd. Café’s in de streek bieden hun klanten op die dag gratis (mini-)worstenbroodjes aan. Tegenwoordig bestaan die worstenbroodjes uit hoogwaardig gehakt en kwaliteitsbladerdeeg, er komen geen ‘verloren’ restjes meer aan te pas. Alleen de benaming bleef bestaan...
Bron: de Syndikale Unie Brood en Banket