De invloed van tv op kinderen

De televisie is zo ingeburgerd dat hij vaak ook op de slaapkamers van de kinderen staat. Sommige ouders zien de tv misschien als goedkope babysit, maar is het medium echt zo onschuldig? Want krijgen kinderen zo niet onbeperkt toegang tot een wereld van gruwelijke beelden en vreselijk geweld?


De oorzaken van agressief gedrag bij kinderen

In het algemeen zijn psychologen het erover eens dat agressief gedrag bij een kind nooit door één bepaalde oorzaak wordt veroorzaakt. Het hangt af van de leeftijd van het kind, zijn karakter, persoonlijkheid en de omstandigheden waarin het kijkt naar geweld op televisie. Het is dus niet zo dat elk kind na het zien van een horrorfilm de neiging krijgt om een ander te vermoorden. Of dat elke jongen die naar een geweldfilm kijkt, dezelfde daden gaat uitvoeren als het hoofdpersonage. Het gaat om een combinatie van verschillende factoren, die bepalen of een kind met agressie gaat experimenteren.

Televisieheld als rolmodel

Vanaf dat kinderen naar de lagere school gaan, spelen ze het gedrag van hun televisiehelden na. Daarbij willen ze ook nog eens op hun idool lijken. De tv-held moet een aantrekkelijk voorbeeld zijn voor de kinderen, hij moet regelmatig succes hebben en zijn agressie moet beloond worden. Kinderen zien dan dat tv-held X gaat vechten als hij kwaad wordt. Daardoor kunnen ze denken dat ze zelf ook mogen vechten als ze kwaad zijn. Als dat gedrag dan beloond wordt door leeftijdsgenoten of de ouders, kan het een blijvend probleem zijn.
Doordat kinderen almaar meer voor de tv hangen, hebben kinderen meer mogelijkheden om zich met andere personen dan hun ouders te identificeren. Vooral kinderen van 8 tot 11 jaar zijn erg beïnvloedbaar. Hun fantasiewereld wordt langzaam maar zeker afgebroken, en de werkelijkheid krijgt steeds meer plaats in hun leven. Kinderprogramma’s vinden ze kinderachtig, en programma’s voor volwassenen vinden ze interessant. Uit deze programma’s ontlenen ze ook een gevoel voor goed en kwaad, waardoor ze een steeds grotere rol gaan spelen in het leven van het kind.

Rol van de ouders

De televisie kan verschillende functies hebben voor kinderen: ontspanning, informatie, socialisatie en ontvluchting. Op de lagere school zie je dat kinderen ergens bij willen horen. Vriendjes en vriendinnetjes worden steeds belangrijker. Als ze naar dezelfde tv-programma’s kijken, hebben ze het gevoel dat ze iets samen delen. Ze kunnen er urenlang over praten en ze begrijpen elkaar als ze een tv-figuur nadoen. Samen kunnen ze een hele middag hun tv-helden nadoen in allerlei rollenspellen. Voor ouders lijken die spelletjes niet altijd even leuk. Zij zouden liever hebben dat hun kinderen niet naar zulke programma’s kijken, en het zeker niet naspelen.
Toch is geweld een stukje van de realiteit, waar ouders hun kinderen niet helemaal van weg kunnen houden. Hen verbieden om naar geweldseries te kijken, is dan ook geen oplossing. De aantrekkingskracht is voor kinderen dan alleen maar groter, en bij vriendjes of vriendinnetjes kunnen ze er vaak toch naar kijken.
Ouders maken zich het meeste zorgen over hoe hun kinderen omgaan met de sociale werkelijkheid. Het kind ziet allerlei personen die het slechte voorbeeld geven, en ouders vrezen dat het een negatieve invloed is voor zijn normen en waarden.

Daarom is het belangrijk dat ouders samen met hun kinderen naar tv kijken en hen daarin begeleiden, zeker als het om geweldseries gaat. Door commentaar te geven op hetgeen in de serie gebeurt, kunnen ze hen leren met geweld om te gaan. Kinderen zien dan in dat ze geweld niet zomaar kunnen en mogen gebruiken als ze boos zijn.

Soorten televisiegeweld

Televisiegeweld kan je onderscheiden in ‘reëel’ en ‘fictief’ geweld. Reëel geweld bestaat uit beelden uit de werkelijkheid, die voorkomen in het journaal, actualiteitsprogramma’s of sportprogramma’s. Fictief geweld vind je onder meer terug in soaps, tekenfilms, slapsticks, politieseries, ...


Vooral het fictief geweld zit de meeste ouders dwars, want reëel geweld is nu eenmaal de hedendaagse werkelijkheid. Tekenfilms waarin het geweld een komisch karakter heeft, zoals ‘Tom en Jerry’ of ‘Roadrunner’, lijken misschien geen goed voorbeeld, maar kinderen kunnen zich niet met tekenfilmfiguren identificeren. Speelfilms en soaps zijn daarom de echte boosdoeners. Kinderen ervaren het als realistisch en nemen het gedrag van de personages serieus.
Toch mag je ook de invloed van reële geweldbeelden niet onderschatten. Bepaalde nieuwsitems roepen afschuw en walging op, maar hoe vaker iemand eraan blootgesteld wordt, hoe minder betrokken hij zich erbij voelt. En dat geldt ook voor kinderen. Ze raken eraan gewend, en vinden het geweld na een tijd normaal.

Effecten van tvgeweld op kinderen

Televisiegeweld kan bij kinderen verschillende reacties oproepen. We kunnen deze indelen in enerzijds de verstandelijk-emotionele effecten, en daarnaast de sociale effecten.

Verstandelijk-emotionele effecten: De meest voorkomende reactie op geweld is angst. Kinderen voelen zich angstig, en kunnen daardoor nachtmerries krijgen of slecht slapen. Welke beelden ze precies als “eng” ervaren, verschilt naargelang de leeftijd. Een peuter kan bang worden bij het zien van een tekenfilm, maar toch een realistische oorlogsfilm bekijken zonder zich angstig te voelen. Dat komt omdat jonge kinderen zich niet in de situatie kunnen verplaatsen, en veel gebeurtenissen voor hen onherkenbaar zijn.
Door veel geweld te zien, kan de emotionele reactie van een kind afnemen. Hierdoor gaan ze geweld normaal vinden en raakt het hen niet meer. Als er vaak geweld gebruikt wordt om dingen op te lossen, kunnen kinderen dit op lange termijn accepteren en tolereren. Ze stellen zich dan onverschillig op, en zullen niet snel iemand helpen die in zulke situatie verkeert.
Verschillende onderzoekers beweren ook dat kinderen die vaak geweld zien op tv, een negatief beeld hebben van de samenleving. Daardoor voelen ze zich onveilig, en denken ze dat ze een grote kans hebben om slachtoffer van een misdrijf te worden.
In het ergste geval gaan kinderen zich met de misdadigers uit geweldseries identificeren. De helden en schurken lijken onkwetsbaar, en zo willen ze zelf ook zijn. Het naspelen van zulke scènes kan erg gevaarlijk zijn, en soms lopen ze wel eens verkeerd af.

Sociale effecten: Het meest voor de hand liggende effect dat het zien van geweld kan oproepen, is agressie. Kinderen krijgen ideeën om agressieve spelletjes te doen, waar ze anders misschien niet zouden opkomen. Door de opwinding die kinderen voelen bij het zien van geweldseries, wordt agressie gestimuleerd.
Na het zien van geweld op tv, zijn kinderen minder hulpvaardig ingesteld. Onderzoek wees uit dat ze zich minder betrokken voelen met anderen en hierdoor ook minder verantwoordelijkheidsgevoel ten opzichte van leeftijdsgenootjes hebben. Ook het medeleven met anderen is dan opvallend beperkt.
Ook ongeduld is een gevolg van een confrontatie met geweld. Kinderen willen onmiddellijk hun zin hebben. Rustige, vriendelijke programma’s geven hen een goed humeur, dan zijn ze bereid om mensen te helpen en kunnen ze wel op hun beurt wachten. Na het zien van opwindende, agressieve programma’s hebben kinderen een slecht humeur, waardoor ze minder snel iemand willen helpen en ze moeilijk kunnen wachten tot het hun beurt is.

Theorieën spreken elkaar tegen

Geweld zien kan tot bepaalde gedragingen lijden, maar dat gebeurt niet altijd. Of iemand beïnvloedbaar is door televisiebeelden, hangt ook af van het karakter van het kind en de situatie waarin het zich bevindt. Daarom is er ook geen eenduidig antwoord mogelijk op de vraag welke invloed de televisie heeft op kinderen. Geweld op tv is natuurlijk geen goed voorbeeld, maar niet alle onderzoekers zijn het erover eens dat het een negatief effect heeft op het gedrag van een kind.
Volgens onderzoek is de invloed van televisie op kinderen terug te brengen tot twee verschillende theorieën. De stimulatietheorie gaat ervan uit dat het zien van geweldbeelden leidt tot imitatie en/of versterking van agressief gedrag bij kinderen. Vooral de films waarin kinderen echt meeleven met het hoofdpersonage zijn in dit geval de schuldige. De goeden vechten tegen de slechten en kinderen identificeren zich met “de held”. Ze nemen dan ook zijn gedrag over in hun spelletjes.
Daarnaast is er de reductietheorie. Deze gaat ervan uit dat het zien van geweldbeelden juist tot een vermindering van agressief gedrag leidt. Vooral sommige harde geweldfilms zorgen voor deze reactie. Kinderen kunnen dan een afkeer krijgen van geweld. Natuurlijk kunnen de kijkers in dit geval wel gewend raken aan geweld, als ze de beelden vaak zien. Onder andere de afschuwelijke oorlogsbeelden in het journaal zorgen voor gewenning. De eerste keer wanneer kinderen zulke beelden zien, schrikken ze en zijn ze ervan onder de indruk. Maar als ze elke dag oorlogsbeelden te zien krijgen, voelen ze zich er niet meer bij betrokken.
 

 









© Vivat.be 2020