Een introductie tot de Japanse animatiewereld
Wie kinderen of kleinkinderen heeft zal al wel geconfronteerd zijn met Japanse tekenfilms als Dragonball Z en Pokemon, die momenteel nog steeds het scherm teisteren. Anderen zullen zich nog andere Japanse cartoons uit de jaren '80 en '90 herinneren, zoals Calimero, want reeds eind jaren '70 begon de "anime" (cartoon in het Japans) het westen te veroveren. Een kennismaking.
Voor we dieper ingaan op deze materie, moeten we aanstippen dat heel wat Japanse termen verkeerd gebruikt worden of door elkaar gebruikt worden in het westen. We zullen deze termen dan ook nader toelichten. De basis van de Japanse animatie- en striptraditie is de manga ("cartoon" of "strip"). Zoals wij de Europese of Franse striptraditie hebben, waarvan Hergé één van de grondleggers was, en de Amerikanen hun "comics", zo kennen de japanners al decennia de mangatraditie. In het westen is deze term vaak vernauwd tot strips met zeer gewelddadige inslag, maar eigenlijk slaat de term in Japan op strips met allerlei inslag (romantiek, horror, drama, geweld). Er bestaan heel wat subgenres zoals hentai, ecchi,... De manga vormde het uitgangspunt toen men in Japan tekenfilms ("anime" in het Japans) begon te fabriceren. Vele mangastrips werden bewerkt tot tekenfilmreeksen.
Anime
In het westen bedoelen we met "anime" Japanse tekenfilms (animatiefilms), hoewel de term in Japan eigenlijk slaat op alle vormen van cartoons en dus ook op buitenlandse. De roots van de anime liggen in de manga, de Japanse strip. Zeker vanaf de jaren '70 werden heel wat mangastrips tot animatiereeksen verwerkt. Vanaf eind jaren zeventig en vooral in de jaren '80 braken deze ook in het westen door. Vooral in Frankrijk kenden ze een fenomenaal succes. Wie, zoals ik, als kind in die periode vaak afstemde op de Franse zenders omwille van de vele tekenfilms op woensdagnamiddag (het befaamde Club Dorothée), kon niet om de Japanse cartoonseries heen.
Vele mensen zullen zelfs niet beseft hebben dat het in wezen om Japanse reeksen ging, omdat de namen westers waren. Denken we maar aan "Candy, Candy" over een weesmeisje en haar vriendjes Anthony, Terry,... of ook nog Calimero, het vogeltje met een halve eierschaal op zijn hoofd die steeds klaagde : "want zij zijn groot en ik ben klein en dat is niet eerlijk". De menselijke figuren waren vaak in dezelfde typische stijl getekend en ook de gelaatsuitdrukkingen, emoties en bewegingen hadden dezelfde basis in vele reeksen. Denken we maar aan de typische, grote ogen die in heel wat animatiereeksen terugkeerden.
Een echte topper was de reeks "Chevaliers du Zodiaque", in 1986 gecreëerd als mangastrip door Masami Kurumada, daarna bewerkt voor televisie.
Manga
De term slaat in Japan eigenlijk op alle strips, ongeacht de herkomst (ook het westen) of de inhoud. In het westen werd de term evenwel vernauwd en omvat enkel de Japanse strip en vaak dan nog enkel de gewelddadige strips. De term zou afgeleid zijn van een term die de Japanse kunstenaar Hokusai in 1814 gebruikte om een sketchboek te omschrijven. Eigenlijk bedoelt men er iets mee zonder veel literaire kwaliteit, zoiets als pulp.
Mangastrips kunnen dus over allerlei onderwerpen gaan en worden gekenmerkt door een typische stijl. De anime was dus zoals gezegd in essentie een afgeleid product met dezelfde kenmerkende stijl. Recent is er evenwel ook een omgekeerde beweging merkbaar. Succesvolle tekenfilms worden dan pas later tot een mangastrip bewerkt.
Hentai, ecchi en porouno anime
Wat de Japanse striptraditie onder meer onderscheidt van de westerse tradities is de bloeiende erotische en pornografische strip- en animatiesector. Hoewel dergelijke strips ook bij ons reeds een tijd opgang maken, blijft het succes en de vaak zeer expliciete inhoud van de Japanse equivalenten verbazingwekkend. Op vlak van erotische strips bestaan er dan nog verschillende Japanse subgenres, waarvan we enkel de belangrijkste zullen aanstippen.
Hentai ("perversie" in het Japans) is de verzamelterm die men in het westen het vaakst gebruikt voor dergelijke strips of tekenfilms. Nochtans moeten we erop wijzen dat de term eigenlijk niet slaat op pornografische manga of anime. Daarvoor gebruikt men in Japan de benaming "porouno anime", een verbastering van het woord porno.
Ecchi is een ander erotisch geladen subgenre, waarbij de nadruk vooral ligt op seksueel geladen humor en allerminst op pornografie. Ecchi is eigenlijk de uitspraak van de Japanse letter H, de eerste letter van hentai, en betekent eveneens zoiets als "pervert", maar dan minder sterk als hentai.
Games, films en muziek
Het succes van de mangastrips en de anime sijpelde ook door in andere industrieën. De opkomst van de computer en de spelconsoles bracht bijvoorbeeld al nieuwe toepassingsmogelijkheden. Van heel wat animatiereeksen en mangastrips werden games gemaakt. Denken we maar aan "Chevaliers du Zodiaque", de recente en weergaloze "Final Fantasy"-reeks,...
De filmwereld sprong enkel jaren terug ook op de boot en er werd bijvoorbeeld een film gemaakt van "Final Fantasy". In de film "Kill Bill" van Quinten Tarantino, die momenteel in de bioscoop te zien is, zit een "animesequentie".
Ook de muziekwereld ging enkele jaren terug al voor de bijl. Eén van de pioniers was de Japanse technomaker Ken Ishii, die zijn videoclip voor "Extra", die underground een cultstatus verwierf, liet ontwikkelen door Kenji Morimoto. Het resultaat was een weergaloze, gesynchroniseerde anime, die je trouwens
Er lijkt dus geen einde te komen aan het succes van manga en derivaten. Als introductie kan dit volstaan, maar misschien belichten we later nog eens een bepaald subgenre uitgebreid.
Paul Willems