Feitelijke vereniging of vzw
Indien je met een aantal vrienden of gelijkgestemde zielen een clubje of vereniging wil oprichten, moet je op voorhand goed overdenken welke doelstellingen je wil nastreven en welke juridische structuur je desnoods wil aannemen. Je kan het houden op een feitelijke vereniging, maar indien je vereniging subsidies wil krijgen zal ze de
structuur van een vzw moeten aannemen. Een nadere toelichting...
Van zodra je met een aantal personen (twee of meer) een clubje opricht om een gezamenlijk doel na te streven spreekt men van een feitelijke vereniging. Je kan bijvoorbeeld met een aantal vrienden een voetbalploegje in het leven roepen of met een aantal gelijkgestemde zielen een club oprichten rond een gemeenschappelijke passie of hobby (postzegels verzamelen, duivenmelken, wijnproeven,...). Een feitelijke vereniging heeft evenwel geen juridische grond en kan dus ook geen verbintenissen aangaan, eigendommen bezitten of schenkingen aanvaarden. In dit geval zijn het de individuele leden die zich persoonlijk verbinden tot de verplichtingen van de vereniging. Zij kunnen ook elk afzonderlijk aansprakelijk gesteld worden voor de totale vereniging.
Indien een vereniging dus bepaalde risico's neemt, goederen wil verwerven of schenkingen aanvaarden volstaat de structuur van feitelijke vereniging dus niet. De vereniging zal zich dan beter omvormen tot een vzw. Een vzw kan immers wel in eigen naam (en niet in naam en voor rekening van de individuele leden) eigendommen en goederen verwerven, contracten afsluiten,... De leden zijn dan niet persoonlijk gebonden door de vereniging, zolang er natuurlijk geen sprake is van fraude of wanbeheer. Anders kunnen de leden wel persoonlijk aansprakelijk gesteld worden en voor de kosten moeten opdraaien. Het statuut van vzw is daarnaast onontbeerlijk voor het bekomen van overheidssubsidies. Een feitelijke vereniging zal geen subsidies krijgen indien ze zich niet omvormt tot vzw.
Deze omvorming tot vzw houdt wel een aantal juridische, fiscale en boekhoudkundige verplichtingen in.
Onderscheid tussen een feitelijke vereniging en een vzw
Aard en juridische aansprakelijkheid
In de eerste plaats is er een verschil wat betreft de aard en het juridische statuut. Een feitelijke vereniging ontstaat wanneer twee of meer personen besluiten om op regelmatige basis iets te doen en samen een doel na te streven. Een feitelijke vereniging heeft geen rechtspersoonlijkheid en de oprichting en werking vallen niet onder één of andere wet. De leden kunnen daarenboven individueel aansprakelijk gesteld worden voor zaken die op niveau van de feitelijke vereniging gebeuren, bijvoorbeeld wanneer aangegane verbintenissen of afspraken niet nagekomen worden. De leden kunnen dan ook enkel in eigen naam optreden.
Een vzw moet daarentegen ten minste drie leden tellen die besluiten om binnen een bepaald tijdsbestek een gemeenschappelijk doel te realiseren, waaraan commerciële belangen ondergeschikt zijn. Vandaar ook de benaming "vennootschap zonder winstbejag". Het nastreven van winst moet ondergeschikt zijn aan het nastreven van de gemeenschappelijke doelstellingen. De leden kunnen niet individueel aansprakelijk gesteld worden indien er geen sprake is van fraude, malversaties of wanbeheer. De leden zijn dus niet persoonlijk aansprakelijk indien verbintenissen niet nagekomen worden. Een vzw viel op juridisch vlak onder de wet van 27 juni 1921 en geniet door deze wet rechtspersoonlijkheid, die ingaat vanaf de publicatie van de statuten en de raad van beheer in het Belgisch Staatsblad. De vzw kan dus in eigen naam optreden, dagvaarden en gedagvaard worden. Op 2 mei 2002 werd evenwel een nieuwe wet op de vzw's gestemd en dit in het kader van de oprichting van de kruispuntbanken. De nieuwe wet, die op sommige punten veranderingen inhoudt tegenover de "oude" wet van 27 juni 1921, moest in werking treden op 1 juli 2003, maar omdat er nog een aantal uitvoeringsbesluiten ontbreken blijft voorlopig de "oude" wet gelden. We komen hier in een volgend artikel op terug.
Organisatie en structuur
De organisatie van een feitelijke vereniging is niet onderhevig aan een wettelijk regeling. De organisatie van een vzw is daarentegen formeel vastgelegd in voornoemde wet van 27 juni 1921. Deze wet voorziet onder meer in het beleggen van een algemene ledenvergadering,het aanstellen van een raad van beheer, het aanleggen van ledenlijsten en ook op vlak van werking moeten een aantal regels in acht genomen worden.
Zowel de structuur van een feitelijke vereniging als van een vzw is vrij te bepalen. Zowel ondergeschikte als nevengeschikte relaties zijn mogelijk.
Bezittingen en fiscale plichten
Een feitelijke vereniging kan, juridisch gezien, zelf geen bezittingen hebben. Wanneer er bezittingen zijn worden deze beschouwd als eigendom van alle leden. De leden zijn als het ware mede-eigenaars. Op fiscaal vlak gelden dan ook de gewone regels van de personenbelasting en de BTW-wetgeving.
Een vzw beschikt daarentegen over een eigen vermogen dat duidelijk is afgebakend van de vermogens van de leden. Op fiscaal vlak wordt een vzw onderworpen aan de vennootschapsbelasting en dit in functie van de activiteiten. Vzw's moeten ook een BTW-nummer hebben.
Andere plichten
Bij een feitelijke vereniging zijn er geen andere verplichtingen dan deze die in onderlinge afspraak tussen de leden of met derden gemaakt worden.
Bij een vzw zijn er daarentegen wel een heleboel plichten waaraan men moet voldoen. Er dient in de eerste plaats een stichtingsvergadering belegd worden. De statuten moeten opgesteld en bekend gemaakt worden en wijzigingen hieraan moeten eveneens gemeld worden. Er moet een raad van beheer samengesteld worden. De ledenlijsten moeten neergelegd worden bij de griffie van de rechtbank van eerste aanleg. Er zijn boekhoudkundige verplichtingen... Op al deze plichten zullen we in een nieuw artikel ingaan. De VZW-wet van 2 mei 2002 heeft immers voor een aantal veranderingen gezorgd. Deze wet trad in werking op 1 juli 2003, maar er ontbreken nog een aantal uitvoeringsbesluiten. In dit artikel wilden we evenwel vooral aandacht schenken aan het onderscheid tussen een feitelijke vereniging en een vzw.
Paul Willems