Vliegangst of aviofobie

Meer en meer mensen gaan met het vliegtuig op reis. Verdere reisbestemmingen zitten ook duidelijk in de lift. Toch is het niet voor iedereen evident om in een vliegtuig te stappen. Heel wat mensen hebben immers last van vliegangst of aviofobie. Bij sommige mensen beperkt dit zich tot een naar gevoel, maar anderen durven een vliegtuig zelfs voor geen geld ter wereld betreden. 


Angst is een beschermingsmechanisme en kan in bepaalde levensbedreigende situaties je leven redden. Het lichaam wordt door de angst in staat van paraatheid gebracht. Wanneer deze angst evenwel ongefundeerd of irrationeel is krijg je een fobie. Iemand die bij het zien van een doodgewone spin bijvoorbeeld verstijfd van angst, vervolgens de kamer ontvlucht en deze niet meer binnen durft gaan vooraleer iemand anders de spin heeft verwijderd, heeft last van een fobie, in dit geval arachnafobie. Een doodgewoon spinnetje kan een mens immers geen kwaad doen en de angst is dus ongefundeerd. Hetzelfde geldt voor vliegangst.

Iedereen kent in zijn omgeving wel mensen die in mindere of meerdere mate vliegangst hebben. Men schat dat meer dan een vierde van de Belgische bevolking ermee af te rekenen krijgt. Eén van de meest bekende aviofoben is wellicht de Nederlandse stervoetballer Dennis Bergkamp, die omwille van zijn inmiddels bijna legendarische vliegangst de bijnaam de “Non-flying Dutchman” kreeg van de supporters van zijn club Arsenal. Indien een vliegreis onvermijdelijk was, zoals voor het WK in de Verenigde Staten in 1994, bleef hij gewoon thuis. In het andere geval maakte hij alle verplaatsingen met de wagen. Zelf heb ik in de eigen familie ook enkele voorbeelden van aviofobie. Mijn vader heeft bijvoorbeeld nog nooit een voet in een vliegtuig gezet en zal dat ook nooit doen. Van bootreizen is hij trouwens ook niet echt wild. Mijn broer kampt ook met een lichte vorm van vliegangst, maar kan zich hier wel telkens overzetten.

Vliegangst is dus een veel voorkomende fobie, vergelijkbaar met agorafobie (pleinvrees), hoogtevrees en angst voor spinnen. Er kunnen diverse oorzaken zijn voor deze angst en het bepalen van deze oorzaken is de eerste stap om er van af te raken. Bij sommige mensen kan het een uiting zijn van claustrofobie, de angst voor afgesloten ruimten, of acrofobie (hoogtevrees). Andere mensen kampen met de onterechte angst voor een vliegtuigongeluk. De beelden van neerstortende vliegtuigen en rampen als in de Bijlmermeer enkele jaren terug kunnen ze maar moeilijk uit hun gedachten bannen. Nochtans is statistisch vastgesteld dat vliegtuigen tot de veiligste vervoermiddelen behoren en je meer kans hebt in een verkeersongeval om te komen. De angst is dus irrationeel. De terreuraanslagen van 11 september 2001 versterkten deze angstgevoelens nog.

Veel mensen hebben ook moeite met het feit dat de vlucht aan hun controle ontsnapt. Deze mensen rijden vaak ook liever zelf met de wagen in plaats van passagier te zijn omdat het hen het gevoel geeft alles onder controle te hebben. Je zal deze categorie mensen ook moeilijk achterop een moto of bromfiets krijgen. In veel gevallen speelt ook stress een rol. De stresstoestanden bij de voorbereiding en het vertrek kunnen meespelen. Verder zijn er mensen die zich onzeker voelen over hun gezondheidstoestand, zoals bijvoorbeeld hartpatiënten. Wat als ik ziek wordt onderweg? Kunnen de drukverschillen schadelijk zijn? Heersen er geen ziekte-epidemieën op de plaats van bestemming (denk maar aan de beruchte, doch overroepen, SARS-epidemie)? Kan ik geen trombose krijgen door het lange stilzitten? Het tobben over dergelijke beslommeringen kan aan de basis liggen van de vliegangst.

Tenslotte kunnen ook slechte vliegervaringen uit het verleden vliegangst veroorzaken. Een letterlijk turbulente vlucht bijvoorbeeld. Zo herinner ik me uit mijn vliegverleden een dergelijke binnenvlucht tussen Moskou en Sint-Petersburg. Een derde van de passagiers werd onwel door de geweldige turbulentie en luchtzakken tijdens het landen. Het is moeilijk tussen tientallen kotsende passagiers het hoofd koel te houden, maar eigenlijk was er niets aan de hand. Degelijke turbulenties komen nu eenmaal voor. Toch zat de schrik er bij sommige medereizigers duidelijk in toen we enkele dagen later de vlucht naar huis dienden te nemen.

Mensen met vliegangst krijgen vaak af te rekenen met een aantal lichamelijke en/of psychologische klachten. We zullen er hier een aantal opnoemen, maar deze manifesteren zich vanzelfsprekend niet altijd en niet bij iedereen. Het hangt bijvoorbeeld af van de mate van vliegangst. Op vlak van lichamelijke klachten gaat het om beven, rillingen, transpireren, moeilijke ademhaling, maagproblemen, hartkloppingen, steken in de borst, duizeligheid, benauwdheid, misselijkheid, slecht slapen en dit reeds dagen voor de afreis,... Op psychologisch vlak gaat het vooral om dwangbeelden of dwangneuroses, onrust, stress, paniekaanvallen,...

Vliegangst is dus geen pretje en dit verbetert ook niet door het feit dat personen uit de omgeving van de aviofoob vaak niet kunnen begrijpen wat er aan de hand is. Mensen met vliegangst voelen zich daardoor vaak geïsoleerd.

Behandeling en preventie

Er bestaan bepaalde aangepaste trainingen en therapieën om vliegangst te behandelen. Indien de vliegangst gepaard gaat met claustrofobie of hoogtevrees worden ook deze fobieën aangepakt. Bij de meeste trainingen wordt eerst en vooral correcte informatie verstrekt over de gevaren van vliegen (er wordt aangetoond dat vliegen zeer veilig is). Men leert ook omgaan met stress. Deze stress kan je zelf al verminderen door op voorhand voldoende tijd uit te trekken voor de voorbereiding van je reis. Indien je schrik hebt omwille van mogelijke gezondheidsproblemen kan je hierover altijd je huisarts raadplegen.

Geneesmiddelen als angstremmers en kalmeermiddelen kunnen soms soelaas brengen, maar men moet dan wel rekening houden met de bijwerkingen. Ze veroorzaken immers vaak slaperigheid en lang slapen zonder te bewegen kan zeer gevaarlijk zijn wegens de vorming van bloedklonters (reistrombose). Daarom raden de meeste huisartsen het gebruik van dergelijke geneesmiddelen af. Sommige reizigers grijpen dan weer naar de fles en zorgen daardoor soms voor heel wat overlast in het vliegtuig. Regelmatig worden dronken reizigers van het vliegtuig gezet en dit zowel voor het vertrek als bij een tussenlanding. Met alle gevolgen vandien...

Paul Willems









© Vivat.be 2020