Chris Rea vertelt het verhaal van de blues in 137 liedjes
137 liedjes, meer dan 50 fotos en illustraties, 11 cds en evenveel kunstwerkjes, een dvd, uitgebreide historische informatie: als we het begrip opus magnum dan toch eens uit de kast halen, laat het dan voor deze unieke EarBook van Chris Rea zijn. Geen carrièreoverzicht, geen verzameling bootlegs en b-kantjes maar een heuse geschiedenis van de blues.
Chris Rea, was dat niet die gladde yup van Josephine, On the beach en andere kabbelende hits uit de jaren 80? Inderdaad, maar sinds de man de dood in de ogen heeft gezien (kanker), is hij resoluut een andere weg ingeslagen. Met de release van Stony road in 2002 wist hij zowaar de bluesliefhebbers te bekoren, en dus ook de vakpers. Reden genoeg om zijn liefde voor de blues verder uit te diepen, als het ware tot op het bot. Elk van de elf cds behandelt een periode of een stroming, van de oertijd van de blues tot Motown en seventies pop. Terwijl Chris Rea toch uitsluitend eigen nummers zingt, die hooguit af en toe verwijzen naar bekend materiaal, en de klankkwaliteit zonder meer superieur te noemen is. Vooral op de eerste platen resulteert dat in een prachtig muzikaal universum dat reikt van de Afrikaanse kusten tot diep in de Amerikaanse binnenlanden.
Op het eerste album Beginnings exploreert Rea de wortels van de blues, zowel muzikaal als inhoudelijk. De klank van Afrikaanse instrumenten als de kora en de fluit vloeit organisch over in het geluid van banjos en akoestische gitaren, zodat bij momenten een haast mystieke sound ontstaat. De zanger vertelt intussen het verhaal van de slaven (Whiteman coming), de vroegste zwarte kerken (Praise the lord) en de duivel, die tegelijk verleidt en afschrikt, symbool van de verderfelijke muziek die de zwarten volgens hun blanke meesters creëerden.
Country Blues evoceert de beginjaren van de échte blues. We horen krakend vinyl, Reas diepe, doorrookte stem, een mondharmonica, slepende gitaren en tokkelende banjos. De teksten gaan over stoomtreinen, het leven in Memphis, drank en de Ku Klux Klan. Af en toe blikt Chris Rea al vooruit naar de sixties, toen Engelse muzikanten de blues zouden herontdekken en verbasteren tot rock. If you got a friend in Jesus lijkt een verre prequel van Satisfaction (Rolling Stones), Head out on the highway van Albatross (Fleetwood Mac) en Ticket for Chicago zowaar van Roll over lay down (Status Quo). Net als de al even ambitieuze documentairereeks van Martin Scorcese (The Blues, iedere zaterdagnacht op BBC2) opent deze muziek de ogen voor de historische banden tussen de verschillende muziekgenres die in de 20ste eeuw ontstaan zijn.
Ive learned from Taj Mahal, Senegal and Satchmo zingt Chris Rea op de derde plaat Louisiana & New Orleans. We horen Dixieland en second line ritmes maar ook jankende Cajun, door Rea zeer geloofwaardig vertolkt in het Frans. Opnieuw legt hij de link met het heden: Baby come home komt al vrij dicht in de buurt van de propere pop die de zanger groot heeft gemaakt.
Op Electric Memphis Blues gaat de band daadwerkelijk voluit elektrisch. Born bad en Hobo love blues zijn archetypische bluesklassiekers, ook tekstueel, en toch ook nieuwe, eigentijdse songs. Pass me by drijft zelfs op een reggaebeat, nog een afgeleide van de blues. In Electric Guitar betuigt Chris Rea zijn liefde aan de gitaar, het instrument dat hem zo na aan het hart ligt dat hij het ook eert als schilder. De zanger heeft de afgelopen jaren afwisselend in zijn studio en zijn atelier geleefd en deze EarBook is het ideale medium om zijn schilder- en muziekwerk samen te verspreiden. De figuratieve schilderijen, meestal opgebouwd rond een gitaar, staan afgebeeld op de cd-hoezen.
Texas Blues is een veel zachtere plaat, een voorafspiegeling van wat later country zou worden, en nog later country rock. Je zou zweren dat Ry Cooder in de buurt was, of Gram Parsons. Maar het is Blind Willie (Johnson) die ons allemaal geïnspireerd heeft, zingt Chris Rea. You made us see what we can only dream about.
De meest herkenbare, populaire blues staat op Chicago Blues. B.B. King zou zich met plezier in de jamsessies gemengd hebben, ook al primeert het ritme hier op de solos. In Shes a whole heap of trouble flirt Rea met het gitaartje uit Kiss van Prince, andermaal een knipoog naar latere muzikale ontwikkelingen. De zevende plaat is een verzameling van Blues ballads en valt na de opwinding en de variatie van wat we tot nu toe gehoord hebben eerder saai uit. Chris Rea is plots een nachtclubzanger geworden en laat zich begeleiden door een drummer die haast uitsluitend de borsteltjes hanteert. Romantische zielen zullen door de fragiele saxofoonklanken vast ontroerd worden maar een volledige cd was voor deze subcategorie niet nodig geweest. Cd 8, Gospel, Soul & Motown, bevat trouwens nog meer ballades, naast nummers die zo op de hitalbums uit de jaren 80 hadden kunnen staan maar ook onvervalste soulsongs opgesmukt met kora-klanken. Let me in is zuivere JJ Cale. Niet de meest authentieke, wel de meest gevarieerde plaat.
Celtic & Irish Blues begint met een lange uitgesponnen instrumentale compositie, Mark Knopfler goes folk, en die melancholische vibraties doordringen het hele album. We herkennen traditionele Engelse wijsjes, een flard Pogues, vioolklanken die zich rond het gitaarwerk strengelen, Chris Rea die wegdroomt en terugdenkt aan zijn kinderjaren. Ook dat is de blues.
Screw you and your deep blue sea: het is de meest opvallende titel op de tiende plaat, een verwijzing naar Reas verleden als succeszanger. Latin Blues omvat zowel reggae (het beklemmende protestlied Hey gringo) als rumba (het al even schrijnende Immigration blues), bossanova, salsa, chachacha en echos van flamenco, en dat allemaal à la Rea, telkens weer dat rasperige stemgeluid, de teksten eerlijk en poëtisch, de wijze observaties van een man die weet wat het leven te bieden heeft. Een verrassende collectie van zeer aanstekelijke nummers.
En dat geldt eigenlijk ook voor 60s & 70s, een verzameling stevige hitsongs zoals Chris Rea die ooit in gedachten moet gehad hebben maar door omstandigheden nooit zo heeft kunnen uitvoeren. Got to be moving is zijn You really got me, My baby told me zijn My girl, Yes I do zijn What a fool believes, en zo roept iedere track herinneringen op aan grote popklassiekers. Maar in essentie wel allemaal blues natuurlijk, zoals Chris Rea die op wonderlijke wijze doet herleven. Opus magnum, tour de force, pièce de résistance: in het Nederlands schiet ons voor Blue Guitars alleen het woord meesterwerk te binnen. (KM)
Blue Guitars (Chris Rea) wordt uitgegeven door Edel en in België verdeeld door V2 Records.