Godsdienstwaanzin
Tom Cruise leeft zijn leven volgens de regels van de Scientology Church. Hij staat in Hollywood bekend als een religieuze activist die zo maniakaal met zijn godsdienst bezig is dat andere sterren verkiezen uit zijn buurt te blijven. Wat drijft een mens tot dit soort godsdienstfanatisme?
Waarom zoekt iemand als Tom Cruise een houvast in extreme overtuigingen terwijl hij in zijn positie nochtans zeker kan zijn van werk, financiële stabiliteit én voldoende liefde?
De biogrammatica: angst en abstractie
De mens is het enige dier dat aan godsverering doet. Met de enorme groei van de hersenen kregen wij een abstractievermogen. Dit is de mogelijkheid om uit het hier en nu weg te “mijmeren”. Deze eigenschap is de basis van de menselijke beschaving en onderscheidt ons fundamenteel van de andere dieren.
Angst is een erg belangrijke emotie, ook in de dierenwereld. Ze is gemaakt om beter te kunnen vechten en vluchten. Door ons abstractievermogen openen we echter ook de hersenen voor niet concrete angsten, angsten die zich niet in het hier en nu bvinden maar een gevolg zijn van ons weg mijmeren. Spirituele activiteit is het tegengif tegen irreëele angst. Oorspronkelijk ging het om natuurverering in klein stammenverband. Vaak werd daar dodenverering aan toegevoegd als tegengif tegen chronische doodsangst. Naarmate de samenlevingen groter werd, werden ook de communicatiemogelijkheden grootschaliger. Vanop een minaret met een luidspreker konden duizenden mensen tegelijk toegesproken worden. Het schrift en de uitvinding van de boekdrukkunst zorgden voor verdere verspreiding van religieuze ideeën.
Mannelijke jongeren zijn het meest vatbaar
Doordat meerdere mensen dus gemanipuleerd konden worden in het fundamentele vacuum van hun spirituele groei, bleken eenvoudige modellen het best te werken. Vooral jongeren zijn zeer gevoelig aan deze manipulatie om twee redenen.
* Hun hersenen zijn maximaal actief, ook wat betreft abstracte verbeeldingskracht. Daardoor zijn hun angsten vaak ook veel intenser. Bovendien missen ze de essentiële spirituele ervaring om met hun angsten als volwaardig individu adequaat af te rekenen. Daarom richten godsdienstige strekkingen met extreme inslag zich voornamelijk tot de jongeren. Als ze op een of andere manier ook kapitaalkrachtig zijn weet “de organisatie” daar steevast handig gebruik van te maken. Of het nu gaat om Opus Dei, de Broeders van Liefde, Al Quaeda, Scientology of extreem taoisme: de principes zijn overal gelijk en richten zich voornamelijk op jonge mannen. Vrouwen zijn immers door hun fundamenteel minder abstracte denkontaarding heel wat minder vatbaar voor extremistisch gedachtengoed en of gedrag. Vandaar dat ze in de meeste fanatieke sektes ook gedoemd tot een tweedederangsrol of zelfs volledig uitgesloten worden.
Met de leeftijd slijt ook de bereidheid tot directe extremistische actie. Er zijn geen oude zelfmoordbommers netzomin als oudere veldsoldaten in heilige oorlogen. Wel blijven ouderen vaak betrokken in de organisatie van sekten, en beklede er hoge posities. We zullen nog lang moeten wachten op een dertigjarige paus of imam. En deze ouderen sturen wat graag de jongeren het veld in. De gemiddelde leeftijd van zij die de oorlog verklaren is minstens het dubbele van zij die er sneuvelen.
Tom Cruise is een soldaat van Scientology. Hij wordt er ongetwijfeld als voorbeeld op handen gedragen precies vanwege zijn rolmodel en centen. Dat zijn vrouwen als eerste afhaken is normaal, ze zijn er veel te evenwichtig voor. Tom zelf wil zijn angsten bestrijden met godsdienstige dogma's omdat hij de individuele spirituele slagkracht (nog) niet beheerst. Met de leeftijd krijgt hij zoals iedereen de kans om spiritueel te ontwikkelen op een gezonde manier die misbruik niet langer toelaat. Of hij die kans grijpt en zijn simplistische organisatie de rug toekeert, dan wel erin carrière maakt en zo andere jongeren in het veld zal sturen, moet de tijd uirwijzen. Laten we opnieuw afspreken binnen tien jaar voor een volgende tussenstand.
Afwijkende persoonlijkheidsstructuren
De persoonlijkheidsstructuur van godsdienstfanaten is gedreven door angst, gebrekkig vertrouwen in de wereld, weerbarstigheid aan verandering en dwangmatig controleren. Deze eigenschappen zijn erg bruikbaar als men mensen als robotten wil inzetten voor het kritiekloos uitvoeren van dubieuze missies. Vandaar dat men dit soort van persoonlijkheidsstructuren zo vaak tegenkomt in het gerechterlijk aparaat, de Orde der Geneesheren, de vakbonden, de burocratische monsters van fiscus en sociale controle organen etc... Deze “verdunde” vorm van godsdienstfanatisme is een veel groter sociaal maatschappelijk vergif dan de extreme vormen met al hun geweldadigheid opgeteld.
De behandeling van godsdienstfanatisme
Uiteindelijk is godsdienst fanatisme een vervelende uitwas van wat men als een fundamentele persoonlijkheidsstoornis zou knnen zien. De patiënt heeft inzicht nodig in zijn afwijkende toestand om zo sociaal gerehabiliteerd te kunnen worden.
1. Zelfrespect
Beloof in de eerste plaats trouw aan jezelf en offer jezelf niet masochistisch op voor anderen. Goedheid voor anderen vertaal je naar medewerking aan het scheppen van een wereld waarin zowel de rechten van anderen als die van jezelf niet overbodig beperkt worden.
2. Zelfbestuur
Streef naar verantwoordelijkheid voor je eigen leven, het onafhankelijk oplossen van eigen problemen. Bij tijden zal je samenwerking of hulp van anderen nodig hebben of prefereren, maar wat je effectiviteit en wellness betreft ben je hier niet slaafs van afhankelijk.
3. Tolerantie
Geef andere mensen het recht op verkeerd zijn of doen. Je kan een hekel aan iets hebben of bepaald gedrag zelfs verafschuwen, maar je zal iemand anders als persoon niet willen afkeuren voor het af te keuren gedrag. Accepteer dat ieder mens gemakkelijk vergissingen maakt. Verwacht nooit perfectie van iemand. Weerhoudt je van berisping of straffen in geval iemand in jou ogen fouten maakt.
4. Accepteer onzekerheid
Accepteer volledig het feit dat we in een wereld van waarschijnlijkheid en toeval leven, waarin er geen absolute zekerheden bestaan. Realiseer je dat het in het geheel niet verschrikkelijk, maar veeleer verrijkend, is om te leven in een hoewel onzekere, alleszins waarschijnlijke wereld.
5. Flexibiliteit
Een gezond persoon is intellectueel flexibel. Hij staat ten alle tijde open voor verandering en observeert onpartijdig de oneindig verschillende mensen, denkbeelden en zaken in de hem omringende wereld.
6. Wetenschappelijk denken
Streef naar objectiviteit, rationaliteit en wetenschappelijk denken. Hanteer logica, niet alleen op andere mensen en gebeurtenissen, maar in de eerste plaats ook op jezelf en je persoonlijke relaties.
7. Wees constructief
Houdt er tenminste één belangrijke creatieve bezigheid bezigheid op na. Zorg dat die ook voor anderen positief is en stimuleer zodoende menselijke omgang. Een groot deel van je wellness draait om positieve menselijke contacten.
8. Neem risico’s
De emotioneel gezonde mens is in staat risico te nemen, vraagt zichzelf af wat hij werkelijk zou willen in het leven, en richt zich op het nastreven hiervan, ook wanneer dit mislukking of verlies kan inhouden. Avontuurlijk hoeft daarom nog niet roekeloos te zijn. Verheug je op onderbrekingen van alledaagse routine.
9. Zelfacceptatie
Wees blij met je leven en tevreden met jezelf, eenvoudig vanwege het feit dat je leeft en bestaat. Als levend wezen en je in staat te genieten, geluk en blijdschap te scheppen. Laat je eigenwaarde niet afhangen van wat je bereikt of van wat anderen over je denken, maar van je persoonlijk bestaan, je kunst om te denken, voelen en handelen, met behulp waarvan hij een interessant leven voor zichzelf schept.
10. Meditatie en gebed
Als je diep en innig contact hebt met je eigen zijn kijg je een meer realistische kijk op je ware noden. Eens dat je die gedefinieerd hebt zullen ze ingewilligd worden als je daarom vraagt, op voorwaarde dat ze anderen niet beschadigen. Een mens krijgt wat hij nodig heeft, daarom niet zomaar al wat hij vraagt. Hoog spirituele mensen hebben een veel grotere kracht om hun leven te scheppen juist omdat ze door innig contact met zichzelf en de kosmos meestal exact weten te vragen wat ze ook nodig hebben, en het bijgevolg dus ook krijgen. (Jeff Hoeyberghs)