De oorsprong van Sinterklaas
We weten allemaal dat de naamdag van Sint-Nicolaas op 6 december wordt gevierd, maar wat is nu eigenlijk de oorsprong van dit kinderfeest en wie was de goedheiligman precies?
De ‘echte’ Sint-Nicolaas was afkomstig uit Lycië, in het Byzantijnse rijk. (Tegenwoordig zou de plek in Turkije liggen.) Nicolaas was zeer bemiddeld, maar deelde zijn rijkdommen met de armen. Daarom werd hij in 342 heilig verklaard. Hij werd bisschop van de Grieks-katholieke kerk. Daarom draagt onze hedendaagse Sinterklaas dus een bisschopsgewaad en een mijter.
Het stoffelijk overschot van de Heilige Nicolaas werd na de invasie van de Moslims overgebracht naar Italië (Bari). Bari was eeuwenlang in Spaanse handen. Dit feit ligt waarschijnlijk aan de bron van de Spaanse afkomst die de goedheiligman tegenwoordig wordt toegedicht. In Spanje is Sint-Nicolaas de patroonheilige van de scheepvaart, wat zou kunnen verklaren waarom de moderne traditie Sinterklaas tot hier laat komen met de stoomboot.
(Maar, om alles nog wat ingewikkelder te maken: in Spanje zelf kennen ze de sinterklaasviering niet; kinderen krijgen er op de dag van Driekoningen pakjes. Of, als ze stout geweest zijn, kolengruis...).
De huidige Sinterklaas en zwarte piet-figuren zijn wellicht een mix van tradities en verhalen. Zo zou het wandelen over de daken en de witte schimmel afkomstig zijn uit de Germaanse mythologie. De god Wodan reed immers op een groot, wit paard hoog door de lucht. Ook had hij de gewoonte de mensen op het einde van het jaar te belonen of te straffen voor hun goed dan wel slecht gedrag. De Amerikaanse ‘Santa Claus’-traditie, de Kerstman die bij de kinderen langskomt met cadeautjes, is niet veraf. Ook met de legende van Sint-Maarten zijn er veel overeenkomsten. Het beloning en boete- gedeelte van de mythe schemert door in het ‘zwarte piet met zijn roe’-stuk van onze Sinterklaastraditie. Waarschijnlijk heeft de katholieke kerk in de loop der eeuwen de heidense tradities willen kerstenen, door de eigenschappen van de mythologische Wodan te laten opgaan in die van de twee christelijke heiligen.
Het Sinterklaasfeest is een eeuwenoud kinderfeest, dat al gevierd werd in de middeleeuwen. Arme kinderen konden op sommige plaatsen hun schoen buitenzetten, en die werd dan gevuld door rijkere burgers. Sinterklaas als pakjesfeest is iets wat pas later werd geïntroduceerd.
De moderne traditie van Sinterklaas (lees: Sint en Piet komen te paard over de daken en laten pakjes door de schoorsteen vallen) is waarschijnlijk afkomstig uit een boek van de Nederlander Jan Schenkman: ‘Sint-Nicolaas en zijn knecht’ uit 1850. In dit boek verscheen ook het lied ‘zie ginds komt de stoomboot’ voor het eerst. Van dan af kwam de Sint dus met de boot uit Spanje, met een horde zwarte pieten en een massa cadeautjes. En crisis of geen crisis...het ziet er niet naar uit dat aan deze traditie snel een einde zal komen.
Ellen Wielandt